| 2008: Lagrein, Alto Adige (Italië) |
| Wanneer en Wie |
1 december 2008
door Theo Heselmans
Verslag: Bert Gilles |
|
| Intro | (Slotscène uit het bekende spektakelstuk 'Wat is het fijn Lagrein te zijn')
(de man, argeloze amateur)
-Zei de man, de stem vol venijn-:
'Wat rijmt er op Migraine?
: Lagrein! Lagrein!! Lagrein!!!'
(het koor, boos)
Ach man, stop dat gedaas, zo vilein:
Lagrein, da’s pas goede wijn!
Geschikt voor feest of festijn
Het marineren van een konijn
Een bever of een everzwijn
(Maar geenszins brasem of tonijn)!
Ga heen, los op of verdwijn
En sidder thans van spijt en chagrijn!
(de man, ontzet en berouwvol)
Komaan, komaan, ’t was maar voor de gein
Schenk vol die pul en wel met wijn
Niet met Pinot Blanc, Pinot Noir noch Savagnin
Maar wel met Lagrein! Lagrein!! Lagrein!!!
(* de man wordt, bij wijze van boetedoening, door het koor, onder het roepen van “Boe!” en “gij vileine amateur!”, uitvoerig gekastijd en, na het nuttigen van 5 pul Lagrein en het bekladden met pek en veren, plechtig tot de status van “professional” verheven)
(Het doek valt…)
Lees ook (in het Engels) Theo's blog.
 |
| Wijn Selectie | 1. Lagrein rosé, Nals Magreid, Alto Adige 07
Zalmkleurig met ambertint.
Behoorlijk intense geuraanzet van rijpere bosbessen, kersen, rode snoepjes met kruidige ondertoon.
In de smaak vinden we dezelfde fruitimpressie terug met een krachtig bitterpepertje in de finale.
G: 12 7.5 €.
2. Lagrein Nals Margreid 05
Zuiver granaatrood met paarse robe.
Tamelijk “vette” neus van zuivel, jam , kers&kriek.
De levendige, nog jeugdige tannines van zwarte chocola, leiden via noordkriek, kers en framboos, naar een door eik gekleurde finale.
G: 13 9.8 €.
3. Lagrein Alto Adige Untermoserhof
Diep kersenrood.
Kruidige neus met een puntje zwavel (dat na opschudden verdwijnt), waarna kers&kriek, gestoofd fruit, jam en karamel de dienst uitmaken.
Andermaal proeven we jonge, bittere tannines, soepel zuur en donker bosfruit, kruidnagel, amandelbitter, peper en grafiet in de finale.
G: 12.5 9.95 €.
4. Lagrein Alto Adige Eisacktaler 04
Diep purperrood
Fruitig-kruidige neus met middelrijp bessenfruit, framboos, viooltjes, muntkruid, peper en alcohol.
Krachtige alcohol ook in de smaakaanzet met presente maar aangename tannines, in evenwicht met vlotte zuren, framboos en kriek + middelrijp bosfruit.
Aangename finale met soepel zuur tot in de afdronk. Evenwichtige wijn.
G: 14 10.65 €.
5. Lagrein Alto Adige Terlan 05
Paarsrood.
Milde geur van praliné, volrijp donker bosfruit, viooltjes, jam en krachtige alcohol.
De soepel, ingehouden, smakelijke tannines verhouden zich in evenwicht tot de fijne zuren van deze wijn en worden aangevuld door de fruitigheid van jonge bosbes, framboos, kers&kriek om uit te lopen op een alcoholrijke peperfinale.
G: 13.5 9.45 €.
6. Lagrein “Gries” Riserva 05
Kriekenrood met paarse tint.
Intense maar fijne geur van jam, donker fruit, dadels en krent, gestoofde kriek en blonde tabak.
In de startfase komen de tannines soepel over maar ze evolueren naar droger in een later stadium. Donker bosfruit en een fijne bittertoets leiden een ceder en tabakfinale in.
G: 14.5 14.10 €.
7. Lagrein “Porphyr” Riserva 05
Ietwat donkere kriektint met paarse robe.
Heel fine geur, weer jammy met donker fruit zoals rozijnen en krenten. Karamel, hout en zwarte tabak als toemaat.
Volle, fijne tannines van het pralinétype gaan samen met noga, rijp donker bosfruit, gestoofd fruit, dadels en vijgenpasta. Fijne zuren houden de wijn mooi in balans tot in de kruidige finale.
G: 15.5 22.80 €.
8. Lagrein Reserva Untermoserhof 05
Diep kriekenrood.
Discrete stalgeur met chemisch tintje, drop, oude kelder, jam, rook, hout en alcohol kleuren de neus.
De droge maar toch vlotte tannines worden aangevuld door peper en alcohol, levendig zuur en middelrijp bosfruit. Al bij al een eenvoudige maar correcte wijn.
G: 14.5 17.85 €.
9. Lagrein Reserve Alto Adige 04
Paarsrood.
Rijpe, volle geur van donker en gestoofd fruit, putje, jam en alcohol.
De droge en toch ook vlotte tannines zijn weer mooi in evenwicht met soepel zuur, fondant chocolade, donker gestoofd fruit jam en ceder in de finale.
G: 15 17.73 €.
10. St.-Pauls Exclusiv Lagrein Gries 03 Magnum!
Diep kersenrood met paarse ( !) tint.
In de aanhef veel peper en alcohol, gevolgd door cederhout, jam en pruimencompote.
Volop soepele, verwerkte tannines in de mond, naast donkere bessen, mokkakoffie, met in de afdronk, geroosterde amandelen en gebrande suiker.
Elegante, fijne wijn die echter best niet langer lagert…
G: 15.5 ! 17.70 €.
|
| Achtergrond Lagrein | Enkele uitspraken over Lagrein
- Interessante, volle Italiaanse variëteit uit Trentine-Alto Adige. Hij smaakt naar zure pruimen met een vleugje gras, bittere kersen en wat pure chocolade en heeft een diepe, donkere kleur. Hij is niet erg tanninerijk en zou daarom niet goed rijpen.
Hoe lang zou hij moeten rijpen ? Het lage tanninegehalte geeft hem die zeldzame combinatie van goed donker gruit en makkelijke drinkbaarheid. Bovendien heb ik tien jaar oude wijnen gekeurd met heerlijk diepe chocolade- en pruimentonen die op fles alleen maar verbeterden. Sommige producenten geven de wijn wat meer body door hem op vat te rijpen, maar dat is niet echt nodig. De rode versie heet Lagrein Dunkel of Scuro. Lagrein de Gries komt uit de buurt van Bolzano.
- De Lagrein is een van de weinige Italiaanse druivenrassen dat met Cabernet en Merlot verwant is. Een goede Lagrein kan moeiteloos op tegen de beste exemplaren van deze rassen. Als zeldzame uitzondering tussen de Italiaanse rassen kan het ook tegen hout. Een kundig uitgevoerde opleg op vat vult de tanninestructuur aan, ondersteunt het zoet en versterkt zijn niet zeer uitgesproken aroma.
De Lagrein is een zeldzaam druivenras, dat best tot uiting komt in vlakke wijngaarden. Bij tamelijk hoge opbrengst op de vettere gronden levert de druif wijn met zoveel kleur dat de meest trotse Cabernet erbij verbleekt, en met een rondeur die zelfs de Merlot nauwelijks haalt. De unieke kleurintensiteit en de uitgesproken kersengeur zijn de grootste troeven. De achilleshiel van de Lagrein is zijn tannine. Producenten die bij de vinificatie niet omzichtig te werk gaan, produceren wijn die ofwel te weinig structuur en inhoud heeft of opvalt door de bekende bittere afdronk. Deze bitterheid is typerend, maar niet aangenaam. Haar elimineren is dus de eerste taak van een wijnmaker.
- De Lagrein staat aan de basis van wat gezien kan worden als de beste rosé van Italië, helaas zijn er niet zoveel producenten die hem maken, vaak wordt hij Kretzer genoemd, verder wordt er van de Lagrein krachtige en diepe rode wijnen gemaakt, soms aangeduid met Scuro vanwege het feit dat de druif vroeger ook veel gebruikt werd voor de rosé, dan was het noodzakelijk om een onderscheid te maken.
- De druif Lagrein is een autochtone druif van de Alto Adige, met name te vinden rondom Bolzano. De druif is laat rijpend en produceert middelgrote druiven met goede zuren, tannines en veel sap. Geen gemakkelijk te cultiveren druif; gevoelig voor ziektes en sprinkhanen. Het is een druif met een uitgesproken karakter.
- Deze oorspronkelijk Oostenrijkse druif komt alleen voor in Zuid-Tirol (Alto Adige) en Trentino, voormalige Oostenrijkse provincies. Vroeger werd hier vooral een opvallende rosé mee gemaakt, de Lagrein Kretzer (Lagrein rosato). Sinds de jaren 90 wint de Lagrein Dunkel of Sciuro fel aan populariteit en nu is het de symbooldruif voor de regio. Opbrengstbeperking en betere terroirkeuze maken hem beter en beter, alhoewel hij erg afhankelijk is van de weersomstandigheden. Typische aroma's : pruimen, bramen, menthol, chocolade.
- Serieuze Lagrein biedt een geheel eigen, fluwelige en tegelijk vaak wat ‘rokerige' smaak.
- Lagrein : Blauwe druivensoort van goede kwaliteit die alleen voorkomt in het noorden van Italië (Trentino, Alto Adige). Wordt ondergewaardeerd. De wijnen ervan lijken sterk op die van de Teroldego: intens gekleurd, krachtig, aards en met een intense fruitigheid waarin kersen, zwarte bosbessen en een peperige kruidigheid domineren. De Lagrein is vaak iets fluweliger dan de Teroldego. Men maakt er ook onweerstaanbare droge, frisse ietwat aardse rosés van
- Lagrein? We komen ‘m alleen maar tegen in Noord-Italië in de Alto-Adige. Wijnen met veel structuur en prachtig vol paars van kleur. Veel kracht in de neus van klein rood fruit, bessen en bramen. De smaak is vriendelijker dan de geur doet vermoeden: rond en krachtig met wat carameltonen. Zeer breed inzetbaar, van krachtige visgerechten tot niet te krachtig rood vlees. Vooral door te spelen met de serveertemperatuur van de wijn is hij variabel inzetbaar.
- Deze druif kom je alleen tegen in de Alto Adige en Zuid Tirol. Één van de meest autochtone druivenrassen. Veel structuur en heerlijk rijp klein rood fruit. De druiven voor deze wijn komen uit de regio Gries dat vlak naast Bolzano ligt. Voor deze wijn zijn slechts de geselecteerde druiven uitgekozen die op de klassieke rode wijn vergisting verder gevinifieerd zijn.Korte rijping op grote houten vaten en daarna nog even op de fles. Krachtig, robuust met soepel rood fruit en een fluwelen afdronk.
- De Lagrein is een oude Noordoost-Italiaanse druif die ook bekend staat onder de naam Teroldego. Het zou volgens diverse bronnen een oude kloon zijn van de Syrah. Ik heb in het verleden vaker Lagrein roséwijnen geproefd. Tot voor kort wist ik niet beter dat het om nogal dunne, zurige en op zijn best 'aangename' lunchwijntjes ging. Sinds kort weet ik beter. Een en al fruit in de neus (rode bessen, rode aalbessen) maar niet van het fruit uit het bekende moderne gistblikje, nee, echt fruit. Ook wat kruiden en bloemen op de achtergrond. Niet overdadig maar elegant. Frisse aanzet, zachte structuur, goede ruggengraat, niet te zwaar maar ook weer niet te dun of licht, verrassend tanninerijk (maar wel zacht) en mineraal in de lange finale. Kortom, een fantastische lunchwijn voor de betere horeca en de verwende roséwijndrinkers thuis!
- De interessantste blauwe druif van de provincie is de inheemse Lagrein, die de afgelopen jaren een regelrechte renaissance beleefde. De druif werd vroeger meestal tot een onopvallende rosé, Kretzer, verwerkt, maar tegenwoordig zijn de wijnen van deze druif zeer kleurig, tanninerijk, houdbaar, krachtig en kruidig. Lange tijd geloofde men dat slechts de zand- en grindbodem van Gries, een stadsdeel van Bolzano, tussen de huizen de meest gerenommeerde lagreindruiven gedijen, goede wijnen konden voortbrengen. Inmiddels weten meer wijnboeren van elders dat dit een vooroordeel is en zij hebben bewezen dat ook andere wijngaarden in Zuid-Tirol uitstekend Lagrein Dunkel/Scuro kunnen leveren.
- Dit eeuwenoude ras was al bij Plinius bekend. Alhoewel het zeker niet de beste druif uit de streek is, worden er originele en expressieve wijnen van gemaakt vol aantrekkelijk rijp fruit en met een relatief hoge zuurtegraad. Na een aantal jaar rijping ontwikkeld zich een zijdezachte structuur.
|
| Achtergrond Alto Adige | Südtirol of Alto Adige
1 Geschiedenis
Alto Adige is één van de oudste wijnregio’s in centraal Europa. Archeologische vondsten bewijzen dat er reeds wijnbouw was in het ijzeren tijdperk. Kastelen, middeleeuwse burchten en kloosters getuigen nog steeds van de rijkdom van deze streek. Tot met de Eerste Wereldoorlog maakte Südtirol deel uit van Oostenrijk, maar in 1918 ging het gebied als oorlogsbuit naar Italië. Staatkundig behoort dit gebied dus tot Italië, maar tot op vandaag wordt er hoofdzakelijk Duits gesproken. De regio is weliswaar tweetalig, maar ruim 70 % van de 450.000 inwoners heeft nog altijd Duits als moedertaal. Deze tweetaligheid merk je ook in de wijnbouw, dezelfde druiven worden hier gekweekt onder 2 namen : Weissburgunder en Pinot Bianco, Blauburgunder en Pinot Nero, Vernatsch en Schiava. De domeinen heten echter Lageder, Frans Haaz, Hofstätter.
De Südtirolers gaan prat op hun interessante vermenging van Oostenrijkse efficiëntie en Italiaans temperament en dat vertaalt zich in de wijnen: zuiver, precies en rechtlijnig en tegelijk zuiders vol en rijp.
2 De streek
De meest noordelijk gelegen regio van Italië wordt door de Alpen van Oostenrijk en Zwitserland gescheiden. Trentino-Alto Adige ligt ingenesteld tussen de Alpen en de Dolomieten wat maakt dat slechts 15 procent van het land kan bewerkt worden.
Dit vruchtbare gebied brengt echter heel wat vruchten en wijndruiven voort.
De regio telt 2 provincies. Enerzijds is er Trentino dat zich uitstrekt rond de stad Trento en meer naar het zuiden toe. Deze provincie is vanuit taalkundig en cultureel standpunt historisch gezien Italiaans. Daarnaast is er ook Alto Adige, gesitueerd rond de stad Bolzano of Bozen in het noorden en bij de overwegend Duitstalige bevolking beter gekend als Zuid-Tirol.
De slagader is de Adige (Etsch in het Duits) die, gekneld tussen de Alpen en de Dolomieten, zijn naam geeft aan het gebied. De rivier stroomt van hoog uit de Alpen naar Verona en de Po-vlakte. De Adige is nog slechts een schaduw van wat vroeger een machtige stroom moet zijn geweest, die majestueuze gletsjers naar het dal begeleidde. De sporen ervan vormen nu een vruchtbare V- vormige vallei met een veelheid aan unieke microklimaten voor fruit- en wijnteelt.
3 Klimaat
In het noorden beschermen de Alpen de regio tegen koude noordenwinden, waardoor de streek een uitzonderlijk mild klimaat heeft. Dit is goed te merken in Bolzano, het politieke, economische en culturele hart. Putje winter ligt er geen sneeuw, nochtans vind je op slechts een half uur rijden maar liefst 4 skigebieden, waaronder Obereggen (Dolomiti superski), de Kronplatz en Val Gardena.
Het lijkt een contradictie, maar Alto Adige is een van de warmste gebieden in Italië, als je de gemiddelde jaartemperatuur telt. (1.800 uren zonneschijn en een gemiddelde temperatuur van 17°C gedurende het groeiperiode van de druif)
De streek is een uitgebreid netwerk van rivieren, valleien en bergen die zorgen voor verschillende microklimaten en topografische verschillen naargelang je hoger de helling opgaat. Bovendien schijnt de zon er overvloedig.
Hoog op de hellingen van de Dolomieten heerst echter een koel klimaat, dat ideaal is voor vele witte en enkele rode druivenrassen.
4 Terroir
Terroir betekent de totaliteit van alle factoren die een invloed hebben op de druif. De belangrijkste elementen zijn de grond en de lokale topografie (interactie op het klimaat).
De Dolomieten hebben als gemeenschappelijk kenmerk het lichtgekleurde gesteente “dolomiet”, dat in het avondlicht een bijzondere roze waas lijkt uit te stralen. Dolomiet bestaat uit calcium en magnesium, dit gesteente is zwaarder en harder dan kalk. In Zuid Tirol bestaat ongeveer 13 % van de grond in de wijngaard uit lichte grond; geologische resten en slibafval van de rivieren; deze vinden we in de heuvels van de Isarco vallei, de streek rond Bolzano en Merano en de upperadige wijngaard.
70 % van de wijngaarden bestaat uit half zware grond; deze grond heeft genoeg potentieel om water vast te houden. 17 % bestaat uit zware grond: Tramin en Kurtasch; bevatten klei en zand: hoog potentieel om water en voedingsstoffen (nutriënt) vast te houden.
Positie van de wijngaarden: heuvels: 56 % ; gebergte : 24 % ; vlakte: 20 %.
5 Wijnbouw en druivenrassen
Door de verschillende microklimaten en topografische verschillen naargelang je hoger de helling opgaat, worden er verschillende druivensoorten geteeld, waaronder lokale druivensoorten zoals Lagrein en vernatsch die je nergens anders vindt. Een speciale plaats neemt de gewürztraminer in; het succes en de naam van de druif komen van de wijnboeren in het dorp Tramin.
Hoe dieper in de vallei hoe meer laatrijpende en Bourgondische druivenrassen voorkomen. Hoe hoger en kouder, hoe meer aromatische soorten ,vooral wit, er zich thuis voelen. De rotsachtige bodem en de koele nachten zorgen voor slanke wijnen met veel aroma en een minerale expressie.
Vroeger werd bij de wijnbouw vooral de pergola-stijl toegepast, zo kon je meer en zwaardere druiventrossen kweken. Stilaan heeft men echter begrepen dat er maar één manier is om te overleven in de wijnbouw : resoluut overschakelen op lagere productie en hogere kwaliteit.
De nieuwe stokken worden gesnoeid en geleid volgens het moderne Guyot-systeem. Bijgevolg zie je steeds minder pergola-stokken, behalve voor de lokale druif: de vernatsch of schiava waar de dagelijkse wijn mee wordt gemaakt.
Jaarlijks wordt ongeveer 350.000 hectoliters wijn geproduceerd waarvan 55 % rode wijn en 45 % witte wijn.
Witte wijnen : vooral pinot grigio, pinot bianco en chardonnay.
Andere variëteiten zijn gewürztraminer, müller-thurgau, riesling, sauvignon blanc, veltliner, moscato.
Door de hoogte en daaruit volgend de koele nachten en de rotsachtige bodem ligt de toekomst van Alto Adige vooral in witte wijnen.
Rode wijnen : 2 autochtone rassen: vernatsch of schiava en de kwaliteitsvolle lagrein. Daarnaast pinot nero, merlot, cabernet sauvignon en cabernet franc, moscato rosa.
6 DOC Zones
DOC sinds 1963 (denominazione di origine controllata).
98,8 % van de ganse wijnproductie in Zuid Tirol staat onder DOC garantie.
- DOC Alto Adige of Süd Tirol
Dit gebied heeft 6 deelgebieden:
- Südtirol Meraner of collini di Merano
- Südtirol ST Magdalener of Santa Magdalena
- Südtirol Eisacktaler of valle Isarco
- Südtirol Terlaner of Terlano
- Südtirol Bozner leiten of colli di Bolzano
- Südtirol Vinschgau of val Venosta.
- DOC lago di Caldaro of Kalterer see
- DOC Valdadige of Etschtal
Dit gebied omvat Alto Adige en Trentino. Bolzano is de belangrijkste stad en vormt het centrum van Alto Adige. De stad ligt aan de samenvloeiing van de rivieren Adige en Isarco en geven zo de naam aan de wijngebieden. De streek rond Bolzano is voornamelijk bekend door de druiven Schiava (St Magdalener) en Lagrein (Gries) (zand en grindbodem van Gries). Het kwaliteitscentrum van Alto Adige ligt in de bovenloop van de Adige: upper adige of uberetsch (Sudtirolers süden); dit is een bergterras tussen Bolzano in het Noorden en Ora in het zuiden. Hier ligt bovendien het mooiste deel van de Süd Tiroler weinstrasse.
Kleine kwaliteitscentra bevinden zich in het gebied van Terlano, Merano en Santa Magdalena, bij Mazzon en Montagna aan de linkeroever van de adige.
In valle Isarco vinden we vooral witte wijn.
Valle venosta is de meest recente wijnregio.
7 Coöperatieven
Cöoperatieven zijn in deze regio al heel lang belangrijk en sommige behoren tot de meest bewonderde van gans Italië.
De strijd om kwaliteit begon halverwege de jaren 80 en het initiatief hiervoor kwam van bepaalde grote wijnmakers (Lageder en de Cantina Colterenzio).
Coöperatieven verwerken 2/3 van de oogst. Hun op kwaliteit en niet meer op kwantiteit gebaseerde betaling van de leden van de coöperatieve, hun politiek van afzonderlijke vinificatie van de wijnen van bijzonder geschikte wijngaarden waar de opbrengsten drastisch verminderd werden en niet op de laatste plaats hun vele experimenten met stalen tanks en barriques werden een voorbeeld van de wijnbouw.
8 Besluit
Italië heeft de wijnen van Alto Adige in zijn hart gesloten. Het overgrote deel van de productie wordt in eigen land afgezet.
In de Verenigde Staten van Amerika zijn de wijnen van pinot grigio en gewürztraminer een hype. De lichte, droge stijl waarin ze hier gemaakt zijn (in tegenstelling tot de zwaardere Elzasversie) slaat er enorm aan.
Ook de pinot bianco is hier merkelijk expressiever.
Inmiddels heeft de streek de eerste plaats opgeëist in de Gambero Rosso, wat betreft de prijzen voor de beste witte wijnen; ook rode wijnen vallen natuurlijk in de prijzen.
Veel van de wijnbedrijven zijn ook geheel of half biologisch, biodynamisch.
|
| Slotbeschouwing | Veelvuldig dank aan Theo die zich de pleuris op de ranke leden heeft gehaald in een waarlijk indrukwekkende Odyssee naar die ene, perfecte Lagrein!!!
En, bij Toetatis, het scheelde echt niet veel!
Volgend evenement: 5 jan.09: Bubbels zonder trubbels!
Zij die zich geroepen voelen, brengen een geblindeerd flesje mee op kosten van Gevers.
Het welige schuim spat ons reeds de oren uit…!
Bert Gilles |
|